اکثر قریب به اتفاق مردم به طور مستقیم از تاثیر خواب بر وضعیت روانی خود آگاه هستند. حتما برای شما هم اتفاق افتاده که وقتی خواب بدی داشته اید در طول روز روی خلق و خوی تان تاثیر بدی گذاشته و اصطلاحا گفته میشود که از دنده چپ بیدار شده اید. اما این فقط یک اصطلاح نیست و مشخص است کاملاً حقیقت در پس این گفته محاوره ای نهفته است. اختلال خواب ارتباط تنگاتنگی با سلامت روحی و روانی انسان دارد و ارتباطاتی با بیماری هایی مثل افسردگی ، اضطراب ، اختلال دو قطبی و سایر بیماری های روحی را نشان داده است.
در حالی که تحقیقات برای درک بهتر ارتباطات بین سلامت روان و خواب ادامه دارد ، شواهد موجود تاکنون به رابطه دو طرفه این دو اشاره دارد. بدیهی است که اختلالات بهداشت روان باعث می شود خواب راحت برای فرد سخت تر شود. در عین حال ، اختلال خواب مثل بی خوابی می تواند عاملی در ایجاد و بدتر شدن مشکلات بهداشت روانی باشد.
خواب و سلامت روان هر دو از موارد پیچیده ای هستند که تحت تأثیر عوامل و المان های زیادی قرار دارند. اما با توجه به ارتباط نزدیک آن ها دلایل منطقی وجود دارد که معتقد است بهبود خواب می تواند تأثیر مفیدی بر سلامت روان انسان ها داشته باشد و حتی می تواند یکی از عوامل درمان بسیاری از اختلالات روانپزشکی باشد.
چگونه سلامت روان با اختلال خواب ارتباط دارد؟
فعالیت مغز در هنگام خواب نوسان می کند و در مراحل مختلف خواب که چرخه خواب را تشکیل می دهند ، افزایش و کاهش می یابد. مغز و بدن شما زمانی که خواب هستید به ترمیم خود می‌پردازند و سیستم ایمنی را (که ارتباط نزدیکی با سلامت روان دارد) تقویت می‌کنند. همچنین واکنش به استرس را بالا می‌برند و سیستم‌هایی را که به تنظیم احساسات، یکپارچه کردن خاطرات و افکار، تمرکز و ارتباط با دیگران کمک می‌کنند را از نو شارژ می‌کنند. در کل میتوان گفت خواب با کیفیت به روش های مختلف زندگی فرد را بهبود می‌بخشد.
هر مرحله از خواب شما در سلامت مغز نقش دارد و اجازه می دهد فعالیت در قسمت های مختلف مغز به سمت بالا یا پایین برود و تفکر، یادگیری و حافظه بهتر را فراهم کند. تحقیقات همچنین نشان داده است که فعالیت مغز در هنگام خواب تأثیرات زیادی بر سلامت عاطفی و روانی دارد. در هنگام خواب ، مغز برای ارزیابی و به خاطر سپردن افکار و خاطرات کار می کند و این می تواند بر خلق و خو و واکنش عاطفی افراد تأثیر بگذارد.
افسردگی و اختلال خواب
طبق بررسی ها و تحقیقات انجام شده تخمین زده شده است که بیش از ۳۰۰ میلیون نفر در سراسر جهان مبتلا به افسردگی هستند که علایم آن نوعی اختلال خلقی است که با احساس غم یا ناامیدی مشخص می شود. حدود ۷۵٪ از افراد افسرده علائمی مانند اختلال خواب را نشان می دهند و بسیاری از افراد مبتلا به افسردگی نیز از خواب آلودگی بیش از حد روزانه و پرخوابی رنج می برند که به نوعی خواب بیش از حد است.
از قدیم اختلال خواب به عنوان یک نتیجه از افسردگی دیده می شد. اما شواهد بسیار زیادی نشان می دهد که خواب کم ممکن است باعث افسردگی شود. در واقع اختلال خواب و مشکلات روحی مانند افسردگی رابطه دو طرفه دارند و به تعبیر دیگر خواب ناخوشایند افسردگی را بدتر می کند و در مواردی باعث بیدار شدن های مکرر در شب میشود.
اختلال خواب و بیماری های روحی دیگر
اختلال خواب بر برخی بیماری های روحی دیگر اثر گذار است و باعث تشدید یا حتی بروز آن ها میشود. بیماری های مانند:
- اختلالات روحی فصلی (در مواقعی از سال که ساعات روشنی هوا کم است بروز پیدا میکند)
- اختلالات اضطرابی
- اختلال دو قطبی (بایپولار)
- اسکیزوفرنی
- بیش فعالی (ADHD)
- اوتیسم
راه هایی برای بهبود خواب و سلامت روان
همانطور که تا به حال متوجه شدیم اختلال خواب می تواند بر سلامت روان تأثیر بگذارد و بالعکس. این رابطه چند وجهی ارتباطات پیچیده ای بین خواب و اختلالات روانپزشکی ایجاد می کند. اما این بدین معنی است که درمان هر دو مسئله می تواند دست به دست هم بدهد و به کمک هم آیند. یعنی مراحل بهبود خواب حتی ممکن است بخشی از یک استراتژی پیشگیری از سلامت روان باشد. البته وضعیت و شرایط هر فرد با فرد دیگر متفاوت است. بنابراین درمان موثر برای سلامت روان و اختلال خواب به خود شخص نیز بستگی دارد.
از آنجا که این شرایط می تواند تأثیر عمده ای بر کیفیت زندگی داشته باشد دریافت مراقبت مناسب از متخصص این امر میتواند موثر باشد. یک پزشک یا روانپزشک می تواند مزایا و خطرات احتمالی انواع مختلف درمان ها ، از جمله داروهای تجویز شده را بررسی کند و سپس بهترین راه درمانی را برای بیمار تجویز کند.
در حالی که برنامه های درمانی می توانند به میزان قابل توجهی متفاوت باشند، اما برخی از رویکردهایی که می توانند برای کمک به خواب و سلامت روان در نظر گرفته شوند مانند :
- درمان شناختی رفتاری (CBT) یا گفتار درمانی
- بهبود بخشید وضعیت خواب :یکی از دلایل عمده مشکلات خواب عدم رعایت خواب کافی است. بهبود کیفیت خواب با پرورش عادت ها و یک اتاق خواب مناسب می تواند کمک زیادی به کاهش اختلالات خواب کند. اما چگونه؟
- داشتن یک ساعت خواب مشخص و حفظ یک برنامه خواب ثابت
- استفاده از تکنیک های حفظ و ارتقای آرامش مانند مدیتیشن
- از مصرف الکل ، سیگار و کافئین در عصر خودداری کنید
- کم کردن چراغ ها و کنار گذاشتن وسایل الکترونیکی مثل موبایل یک ساعت یا بیشتر قبل از خواب
- ورزش منظم و قرار گرفتن در معرض نور طبیعی در طول روز
- به حداکثر رساندن راحتی با استفاده از تشک ، بالش و ملافه های خود
- مسدود کردن نور و صداهای اضافی که می توانند خواب را مختل کند